„Kopernik 550”

Senat RP ustanowił 2023 Rokiem Mikołaja Kopernika. Datę powiązano z rocznicą pięćset pięćdziesiątych urodzin i czterysta osiemdziesiątą rocznicą śmierci Mikołaja Kopernika. Senat RP zwrócił się do uczelni, szkół, organizacji społecznych i mediów o popularyzację postaci Mikołaja Kopernika, który nie tylko dokonał jednego z najważniejszych odkryć w historii ludzkości, ale zapoczątkował również rewolucję naukową, która zmieniła postrzeganie świata. Mikołaj Kopernik urodził się w 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Był polskim prawnikiem, urzędnikiem, dyplomatą, lekarzem, niższym duchownym katolickim, doktorem prawa kanonicznego, zajmującym się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią.  W piątek 2 czerwca  w Bibliotece  odbyło się otwarcie wystawy poświęconej Mikołajowi Kopernikowi. Swoje bogate i różnorodne zbiory zaprezentował Wiesław Krajewski. Na wystawie znalazło się kilkaset eksponatów,  między innymi: książki, znaczki, koperty, kartki pocztowe, widokówki, gadżety, drobiazgi, monety, medale, numizmaty, banknoty, plakaty, kalendarze ścienne, wyroby alkoholowe  i spożywcze (pierniczki), portrety, rysunki, obrazy. W południe młodzież z I LO, II LO i dyrektorzy bibliotek powiatu krasnostawskiego wysłuchali prelekcji Wiesława Krajewskiego oraz obejrzeli wystawę. Po południu do biblioteki przybyli miłośnicy astronomii nie tylko z Krasnegostawu, ale i z Lublina, czy Otwocka. Uzupełnieniem wystawy była prezentacja multimedialna i prelekcja  Wiesława Krajewskiego „Jeden obraz, ksiąg sześć… i jeszcze trochę”. Prelegent mówił o obrazie Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”. W centrum kompozycji widzimy Kopernika, który przyklęknął i zwrócił wzrok ku niebu. Prawą dłoń wznosi w górę, w lewej trzyma cyrkiel. Oderwany od pracy, wydaje się czymś poruszony. Pełną powagi twarz okalają bujne, ciemne loki – charakterystyczna fryzura znana z portretów astronoma. Na jego głowie można dostrzec także czarną piuskę, oznakę stanu duchownego. Ubrany jest w ciemnozielony, podbity futrem płaszcz, narzucony na czarny strój.Dowiedzieliśmy się między innymi, jak powstawał obraz. Matejko przygotowywał się do malowania sceny osadzonej w realiach historycznych. Z wyprzedzeniem gromadził  informacje na temat życia Kopernika i astronomii, a ze zbiorów Uniwersytetu i Biblioteki Jagiellońskiej wypożyczył niezbędne rekwizyty. Pierwsze szkice kompozycji artysta zaczął przygotowywać w latach 1871-1872. Pracę nad ostatecznym obrazem rozpoczął latem 1872 roku. Matejko inspirował się zachowanymi wizerunkami Kopernika. Starał się jednak znaleźć żywego modela, którego wygląd odpowiadałby jego wizji danej postaci historycznej. W tym przypadku wybór padł na Henryka Levittoux – lekarza i miłośnika sztuki, a prywatnie przyjaciela artysty. Na obrazie astronoma otaczają narzędzia pracy, które przypominają o jego badaniach i odkryciach: tablica ze schematem Układu Słonecznego, trikwetrum (trójkąt paralaktyczny), otwarte księgi, arkusz papieru z wykresem, czarny kałamarz, zwijana miarka calowa, szeroki cyrkiel proporcjonalny (zwany też cyrklem Galileusza) czy luneta. Artysta ukończył obraz na początku jubileuszowego roku 1873. Pokazu dzieła nie uwzględniono jednak w oficjalnym programie obchodów planowanych w Krakowie. Matejko samodzielnie zorganizował wystawę, a dochód z biletów przeznaczył na cele dobroczynne. Obraz zakupiono ze składek publicznych i przekazano Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, w którego Muzeum znajduje się do dziś. Prelegent opowiedział też o dziele Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”), gdzie przedstawił założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, co doprowadziło do tzw. przewrotu kopernikańskiego. Po raz pierwszy dzieło ukazało się drukiem w Norymberdze w 1543 r.  Składa się z sześciu ksiąg. Przez dwieście lat dzieło znajdowało się na „Indeksie ksiąg zakazanych”. W 1854 r. ukazał się pierwszy polski przekład dokonany przez Jana Baranowskiego, polskiego astronoma związanego z Lublinem. Mogliśmy zobaczyć i obejrzeć reprint książki. Starosta Andrzej Leńczuk w imieniu zebranych podziękował Wiesławowi Krajewskiemu za interesujący wykład, jego zaangażowanie i pasję. Podczas oglądania wystawy mogliśmy degustować toruńskie pierniczki.

Wystawę można oglądać do 20 czerwca w godzinach pracy biblioteki. Zapraszamy!