Relacja z Nocy Kosmonautyki – kosmiczne święto w bibliotece!

11 kwietnia 2025 roku w Powiatowej Bibliotece Publicznej w Krasnymstawie odbyła się Noc Kosmonautyki, która zgromadziła miłośników nauki, astronomii i podróży międzygwiezdnych. To wyjątkowe wydarzenie przyciągnęło liczne grono pasjonatów oraz osoby ciekawe świata i Wszechświata. Prelegentami byli członkowie Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii Oddział Lublin i Oddział Kielce.

Spotkanie rozpoczęło się fascynującą prelekcją Wiesława Krajewskiego, który przybliżył postać Mieczysława Bekkera, jednego z najwybitniejszych polskich inżynierów XX wieku, którego nazwisko na trwałe zapisało się w historii podboju kosmosu. Urodzony w Strzyżowie, koło Hrubieszowa, kształcił się na Politechnice Warszawskiej, a w czasie II wojny światowej pracował dla aliantów. Po wojnie kontynuował karierę naukową i inżynierską w Kanadzie i USA. Jego specjalnością były pojazdy terenowe, które mogły poruszać się po trudnym, nieregularnym podłożu – to właśnie te badania okazały się kluczowe w momencie, gdy NASA rozpoczęła przygotowania do misji księżycowych Apollo. Bekker był jednym z głównych konstruktorów łazika księżycowego – Lunar Roving Vehicle, który po raz pierwszy został użyty podczas misji Apollo 15 w 1971 roku. Łazik umożliwił astronautom znacznie większy zasięg eksploracji powierzchni Księżyca i stał się ikoną zaawansowanej technologii kosmicznej. Oprócz pracy dla NASA, Bekker był autorem wielu publikacji naukowych z dziedziny mechaniki gruntu i pojazdów terenowych. Jego książka „Theory of Land Locomotion” do dziś stanowi podstawę w tej dziedzinie nauki. Mieczysław Bekker to postać, która pokazuje, że polska myśl techniczna ma ogromny wpływ na rozwój światowej nauki. Jego życiorys to dowód na to, że pasja, wiedza i konsekwencja mogą zaprowadzić człowieka aż na Księżyc.

Następnie Zbigniew Jankowski zabrał uczestników w wirtualną podróż do Jowisza, przedstawiając najnowsze doniesienia z zakresu badań planet gazowych w wystąpieniu „Rozkład jazdy do Jowisza”. Opowiedział  też o aktualnościach astronautycznych. Jowisz, największa planeta naszego Układu Słonecznego, fascynuje naukowców i miłośników astronomii od wieków. Jowisz jest prawdziwym olbrzymem – jego średnica wynosi około 142 984 km, co czyni go ponad 11 razy większym od Ziemi. Masa tej planety stanowi około 70% masy całego Układu Słonecznego, poza Słońcem. Atmosfera Jowisza składa się głównie z wodoru (około 90%) oraz helu (około 10%), z dodatkiem metanu, amoniaku, pary wodnej i innych związków chemicznych. To właśnie różnorodność tych substancji tworzy charakterystyczne, kolorowe pasy i burze na powierzchni planety. Najbardziej znanym zjawiskiem jest Wielka Czerwona Plama – gigantyczny antycyklon, który trwa przez setki lat, osiągając rozmiary większe od Ziemi. Jowisz posiada niezwykle silne pole magnetyczne, które jest dziesięć razy silniejsze od ziemskiego. To pole tworzy ogromną magnetosferę, chroniącą planetę przed cząstkami pochodzącymi z Słońca, ale jednocześnie generującą intensywne promieniowanie, co stanowi wyzwanie dla misji kosmicznych. Największe znane księżyce Jowisza – Io, Europa, Ganimedes i Kalisto – stanowią przedmiot intensywnych badań. Badanie Jowisza i jego księżyców dostarcza cennych informacji o procesach planetarnych, powstawaniu Układu Słonecznego i potencjalnych warunkach do rozwoju życia. Misje takie jak Galileo czy Juno dostarczyły nieocenionych danych, które wciąż są analizowane przez naukowców na całym świecie. Jowisz to nie tylko imponujący gigant, ale także laboratorium naturalnych zjawisk, które pozostają przedmiotem fascynacji badaczy. Jego dynamiczna atmosfera, liczne księżyce oraz silne pole magnetyczne czynią z niego jedno z najciekawszych miejsc do eksploracji kosmicznej. Zagłębiając się w tajemnice tej planety, możemy lepiej zrozumieć nie tylko Układ Słoneczny, ale także mechanizmy działania wszechświata.

Dużym zainteresowaniem cieszył się wykład Marcina Jarskiego, który opowiedział o nowym polskim astronaucie oraz aktualnych zjawiskach widocznych na nocnym niebie. Sławosz Uznański-Wiśniewski to polski inżynier, naukowiec i najnowszy kandydat na astronautę Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), który już dziś inspiruje tysiące młodych Polaków marzących o gwiazdach. Jego wybór do elitarnego grona rezerwy astronautów ESA ogłoszono w listopadzie 2022 roku — to historyczne wydarzenie, ponieważ po ponad 40 latach od misji Mirosława Hermaszewskiego, Polska znów ma realną szansę na udział w załogowej misji kosmicznej. Uznański urodził się w 1984 roku w Łodzi. Jest absolwentem Politechniki Łódzkiej, doktorem nauk technicznych, specjalistą w dziedzinie elektroniki i fizyki promieniowania. Pracował m.in. w CERN – Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych, gdzie zajmował się projektowaniem układów elektronicznych odpornych na promieniowanie, wykorzystywanych w najbardziej wymagających środowiskach, np. w akceleratorze cząstek LHC. Jego imponujące CV, doświadczenie naukowe i nienaganna kondycja fizyczna sprawiły, że znalazł się wśród zaledwie kilkunastu osób wybranych spośród ponad 22 tysięcy kandydatów z całej Europy. Jako członek rezerwy ESA, Uznański przeszedł liczne testy, a obecnie uczestniczy w szkoleniach przygotowujących do ewentualnego lotu w kosmos – być może na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Jego historia to przykład współczesnego bohatera nauki, który pokazuje, że determinacja, wiedza i odwaga mogą prowadzić ku gwiazdom. Dla polskiej nauki i astronautyki to ogromne wyróżnienie, a dla młodego pokolenia – niezwykła inspiracja.

Gościem specjalnym był Mikołaj Sabat z Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii  Odział Kielce. Astronom, związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, to ceniony naukowiec specjalizujący się w dziedzinie astrofizyki i badań kosmicznych, zaprezentował projekt Hyades. Polska nauka wkracza w nową erę dzięki projektowi Hyades – pierwszemu polskiemu teleskopowi kosmicznemu, który ma zostać wyniesiony na orbitę okołoziemską. Celem misji jest zbadanie jednego z największych pytań nauki: skąd pochodzi woda na Ziemi? Projekt realizowany jest przez Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz konsorcjum polskich uczelni i firm sektora kosmicznego, przy współpracy z międzynarodowymi partnerami. Hyades ma być niewielkim, ale bardzo zaawansowanym instrumentem, który będzie prowadził obserwacje pasma podczerwonego i ultrafioletowego, rejestrując skład chemiczny gazów i pyłu w przestrzeni kosmicznej. Szczególną uwagę teleskop poświęci asteroidom typu C, czyli ciałom niebieskim bogatym w wodę i związki organiczne. To właśnie te asteroidy mogą być odpowiedzialne za przyniesienie wody na Ziemię w początkowym okresie jej formowania. Teleskop Hyades zostanie wyniesiony na orbitę, a jego misja potrwa minimum 3 lata. To nie tylko ogromne osiągnięcie dla polskiej nauki, ale także ważny krok w rozwoju krajowego sektora kosmicznego i prestiżowy przykład udanej współpracy nauki z przemysłem. Hyades to projekt, który pozwoli Polakom dosłownie spojrzeć w gwiazdy z własnej perspektywy – jako twórcy narzędzi do odkrywania tajemnic Wszechświata.

Nie zabrakło również ciekawostek – Marek Więckowski podzielił się nowinkami z orbity, a Łukasz Tkaczyk zaprosił uczestników do świata mikroobserwacji, pokazując meteoryty przez mikroskop. Na zakończenie odbyła się interaktywna sesja „Wszystko, co chcecie wiedzieć o Kosmosie”, podczas której każdy mógł zadać pytania prelegentom.  Atrakcją towarzyszącą wydarzeniu była wystaw teleskopów oraz wystawa modeli ciał Układu Słonecznego.

Noc Kosmonautyki w naszej bibliotece była nie tylko okazją do poszerzenia wiedzy, ale też do inspirującego spotkania z nauką i pasją. Dziękujemy wszystkim za obecność i już dziś zapraszamy na kolejne wydarzenia pod gwiazdami!